Blog Rwanda
Blog Rwanda
Diabeteszorg aan de evenaar? Het kan! Natuurlijk kent Rwanda patiënten met diabetes type 1 en 2. Ook hier neemt het aantal met type 2 door overgewicht toe. Daarnaast wordt het veroorzaakt door slechte voeding en ondergewicht bij moeders tijdens de zwangerschap. Het aantal "eilandjes van Langerhans" is dan bij het kind te laag waardoor type 2 al het gevolg kan zijn van een heel kleine stijging van het lichaamsgewicht. Kinderen die tijdens de tweede wereldoorlog in en na de hongerwinter in Nederland werden geboren, hadden vaak hetzelfde probleem. Pillen bieden vaak uitkomst. Een deel van de patiënten heeft uiteindelijk ook insuline nodig. Pas dan beginnen de echte problemen. De normale controle vindt periodisch en protocollair plaats in één van de dertien Health Centers en door de Community nurses die onder het districtsziekenhuis vallen, vergelijkbaar met de POH-ers in de huisartsenpraktijken. De 'Centers' worden iedere maand gevisiteerd door een diabetesverpleegkundige uit het ziekenhuis. Die verpleegkundige loopt de diabetesstatus na en geeft educatie. Iedere diabetespatiënt moet jaarlijks voor controle naar de oogarts. Uiteraard wordt er veel aandacht besteed aan voetcontrole. Veel mensen lopen immers op blote voeten of dragen slecht schoeisel. Elke controle gebeurt volgens landelijke richtlijnen en wordt in een zeer uitgebreid voorgedrukt papieren boekwerk vastgelegd. Er is modern voorlichtingsmateriaal voor individuele en groepseducatie beschikbaar. Prima geregeld dus. Diabetes type 1 komt vooral voor bij kinderen en jongvolwassenen. Die moeten van begin af aan met insuline worden behandeld. Maar dat is bepaald geen sinecure. Insuline is schaars en er zijn maar drie soorten beschikbaar: kortwerkend (Actrapid), langwerkend (Insulatard) en een combinatie van die twee (Mixtard 30/70). Mits je weet hoeveel eenheden je moet spuiten, kom je daarmee als diabetespatiënt wel een eindje. Maar dat hangt dan wel weer af van onder andere voeding, inspanning en je algemeen welbevinden. Zelftesten met stripjes, laat staan met een permanente sensor zoals Freestyle, zijn onmogelijk omdat die er niet zijn. Wel zijn er voorgevulde insuline pennen. Omdat die duur zijn, moeten de meeste patiënten de insuline optrekken uit flacons en met PPD-spuitjes toedienen. In het Kibogora ziekenhuis zijn momenteel 37 mensen onder behandeling voor diabetes type 1. Meestal wordt hier de diagnose gesteld bij ernstig ziek zijn met veel plassen, veel dorst, uitdroging en vaak ketoacidose (DKA). Als een patiënt tijdig het ziekenhuis bereikt, kan dat nog wel worden gecorrigeerd. Daarna vormt de zorg thuis bij de patiënt vaak het probleem. Soms is het gezin zó arm dat er gewoon geen eten is met hypo’s en soms coma tot gevolg. Nurse Juliette is een fantastische diabetesverpleegkundige. Zij legt de patiënten goed uit wat diabetes is, wat insuline doet en hoe je insuline moet spuiten. Ook leert zij hen met uitstekend educatiemateriaal wat hypers en hypo’s zijn zonder bloedcontrole. Alle type 1 patiënten worden maandelijks volgens een strak protocol in het ziekenhuis gecontroleerd. In principe is een HbA1c-meting mogelijk tenzij het materiaal op is. Dat komt tegen het eind van de maand nogal eens voor. Het was heel bijzonder om te zien dat de uitslagen zeer behoorlijk waren. Uiteraard waren er uitschieters. Ook hier hebben sommige adolescente patiënten lak aan hun diabetes. Diabeteszorg is in Rwanda landelijk sterk geprotocolleerd en gecontroleerd door het Ministerie van Volksgezondheid. De lat licht hoog in Rwanda. De resultaten zijn daar dan ook naar. Het is heel bijzonder om dat te zien.
Aan het werk nu Na twee jaar uitstel vanwege Covid-19 is de eerste delegatie van de drie Dutch Partners Lelie zorggroep, het Maasstad Ziekenhuis en Zorgpartners Midden-Holland veilig in Rwanda aangekomen. Helma Hofland (verpleegkundige Maasstad Ziekenhuis), Margriet Vaessen (onderwijskundige), Simon de Jong (bestuurder) en Lodewijk Schelfhout (internist Maasstad Ziekenhuis) zijn daar voor het Project Kibogora District Hospital. Kibogora ligt in een matig bergachtig vulkanisch landschap aan de westkant van het immense Kivumeer dat grenst aan Congo. De temperatuur is er aangenaam mild tropisch. Bij aankomst op het vliegveld in de hoofdstad Kigali werd er meteen een antigeen- en PCR-test afgenomen. Elke inkomende reiziger wordt in een elektronische COVID-database opgenomen en binnen 15 minuten of na 6 uur via sms én e-mail over de uitkomst van de testen geïnformeerd. Perfect geregeld dus; beter dan in Nederland. Gelukkig testte iedereen negatief. Na 24 uur zelf-quarantaine en overnachting bij kennissen, reisden we met een klassieke Land Rover Defender verder. Rwanda heeft tijdens de Covid-periode verrassend veel gemoderniseerd; van vliegveld tot stedenbouw en aanleg van wegen in en rond Kigali. De tocht naar Kibogora duurt 6 uur en gaat voor de helft over wegen met meer gaten dan wegdek. De andere helft is breed, perfect geasfalteerd en prima afgewaterd. Kibogora is gebouwd rond het missieziekenhuis uit 1943. Door de jaren heen zijn de paviljoens uitgebreid en daardoor al langer aan modernisering toe. Tot onze grote verrassing bleek die al te zijn gestart; een nieuwe chirurgische afdeling met 4 grote OK’s, IC en Sterilisatie én een verloskunde-afdeling met 2 grote OK’s en Moeder- en Kindcentrum met Kangaroe-afdeling zijn in aanbouw. Binnenkort pannenbier! We treffen het ziekenhuis dus in een veel betere staat en met veel meer dynamiek aan dan we het twee jaar geleden door de COVID-uitbraak hals over kop hebben moeten achterlaten. Na een rustig weekend spraken we maandag uitvoerig met het management en de medische en verpleegkundige staf. De vaste staf werkt hier nog. Veel juniorpersoneel is gewisseld. Ook spraken we met de directie en staf van het naastgelegen HBO-opleidingscentrum voor verpleegkundige, administratieve en sommige technische beroepen. Vanuit dit “Albeda-college” lopen leerling-verpleegkundigen stage in het ziekenhuis. In Rwanda is de opleiding Verpleegkunde theoretisch prima, maar de vertaling naar de praktijk is nog wel een "dingetje"; er zijn te weinig senior verpleegkundigen en dokters voor supervisie. Op dit moment zorgt een met JCI vergelijkbare accreditatieprocedure voor de nodige spanningen. In Rwanda ligt hiervoor de lat erg hoog. Helma en Margriet starten met hun klinische lessen op de drukke regionale opvang met ambulancepost en de afdelingen. Lodewijk gaat weer junior dokters op de afdeling begeleiden, klinische lessen geven en endoscopieën verrichten. Er zijn maar drie plaatsen in Rwanda waar die worden verricht. En Simon heeft tal van organisatorische en managementtaken op zich genomen. Het is goed om na twee jaar terug te zijn. De eerst herkenning is wederzijds geslaagd. Aan het werk nu. We berichten u over het verloop.
Eerste missie Rwanda sinds jaren Het is alweer twee jaar geleden dat we ons laatste werkbezoek aan Rwanda plots moesten afbreken vanwege het begin van de Coronapandemie. Vooral in die periode was het zowel in Nederland als in Rwanda enorm hard werken om zorg te bieden aan mensen die met Corona besmet waren. Ook was er weinig over COVID-19 bekend. In overleg met het ziekenhuis in Kibogora is toen besloten om onze activiteiten tijdelijk op te schorten totdat er sprake was van “enige” rust in beide landen. Op 15 februari vertrekt sinds jaren de eerste missie. Hoewel het aantal besmettingen in Rwanda in vergelijking met Nederland aanzienlijk lager was, werden er zeer ingrijpende maatregelen genomen zoals een strenge lockdown, een vervoersverbod en de sluiting van kerken en scholen. En wie geen werk had, die kreeg geen uitkering. Kortom, ondanks minder besmettingen waren de gevolgen enorm voor met name de arme mensen die voor eten, drinken en medicatie aangewezen zijn op de hulp van familie, kerk of dorpsgenoten. Dankzij de kerstkaartenactie in 2020 en 2021 konden we directe voedselhulp bieden. In 2021 startten we met online lessen voor de medewerkers van het ziekenhuis in Rwanda. Elke woensdag om 7.00 uur zaten collega’s van Zorgpartners Midden-Holland en medewerkers van de Lelie zorggroep en het Maasstad Ziekenhuis in Nederland klaar om les te geven. De actuele onderwerpen werden door medewerkers van het ziekenhuis in Kibogora aangedragen. Ook de studenten van de opleidingsschool in Rwanda haakten bij de lessen aan. Deze lesvorm stopt na ruim een half jaar omdat we in 2022 onze werkbezoeken kunnen vervolgen. Bij die werkbezoeken ligt het accent op “training on the job”. Daarbij lopen onze collega’s bij de zorg aan de patiënten mee met de medewerkers van het ziekenhuis. Eén van de wensen van de stg. Goede Doelen is dat lokale verpleegkundigen samen met hun Nederlandse collega’s de lessen gaan geven. Nog mooier wordt het wanneer de Rwandese medewerkers de Nederlandse collega’s gaan trainen. Kortom, er liggen een aantal uitdagingen voor de toekomst. Wat stg. Goede Doelen betreft, begint die toekomst al op 15 februari wanneer vier medewerkers namens Dutch Partners (Zorgpartners Midden-Holland, Lelie zorggroep en Maasstad Ziekenhuis) voor 2,5 week naar Rwanda vertrekt. De groep bestaat dit keer uit Helma Hofland en Lodewijk Schelfhout (Maasstad Ziekenhuis) én Margriet Vaessen en Simon de Jong (Zorgpartners Midden-Holland). Zij delen je de komende periode hun ervaringen in Rwanda via blogs op deze website.
